ԵՐԵՎԱՆ, 16 սեպտեմբերի./Նովոստի–Արմենիա/. Ժամանակակից աշխարհում, հաշվի առնելով նոր տեխնոլոգիաների զարգացումը, կարող են թաքնված լինել սպառնալիքներ ամենաանսպասելի վայրերում։ Ով կարող էր մտածել, որ ֆինանսական տվյալները մուտքագրելով համակարգիչ կամ բջջային հեռախոս, մենք կարող ենք հայտնվել ռիսկային խմբում։ Այսօր չարագործներն օգտագործում են անձնական ֆինանսական տվյալները որոնելու և ստանալու տարբեր մեխանիզմներ, այդ թվում` ինտերնետի միջոցով։ Այդ պատճառով պետք է զգույշ լինել` ոչ միայն տարատեսակ գործարքներ կատարելիս, այլև անձնական տվյալները երրորդ անձանց փոխանցելիս։
Վիրտուալ սպառնալիքներ
Ինչպես նշվում է հակավիրուսային ծրագրեր մշակողների ուսումնասիրությունների մեջ, միայն տարեսկզբին Հայաստանի յուրաքանչյուր 6–րդ օգտատեր ենթարկվել է գրոհի ինտերնետի միջոցով` օգտատերերի մոտ 16,13%–ը, այն դեպքում երբ ամբողջ նախորդ տարվա ընթացքում նման գրոհների է ենթարկվել օգտատերերի 36,47%–ը։ Բացի այդ, կա գրոհի սպառնալիք բջջային վնասաբեր ծրագրերի կողմից։ Այսպես, 2019թ.–ի առաջին եռամսյակում նման գրոհների է ենթարկվել օգտատերերի 2,16%–ը, միաժամանակ 2018թ.–ի ընթացքում նման գրոհների թիվը կազմել է 4,76%։
Փորձագետները կարծում են, որ բջջային վնասաբեր ծրագրերից պաշտպանվելու առաջին միջոցը միայն ստուգված աղբյուրներից հավելված ներբեռնելն է, ինչպես նաև հարկավոր է հեռախոսում անջատել կողմնակի աղբյուրներից ծրագրեր տեղադրելու ֆունկցիան։
Անհրաժեշտ է նաև թարմացնել համակարգն ու հավելվածները, չանցնել կասկածելի հղումներով և չբացել SMS–ով, էլեկտրոնային փոստով, մեսենջերներով, սոցիալական ցանցերում և բրաուզերներով ստացվող կասկածելի ֆայլերը։
Եվ իհարկե, բոլոր սպառնալիքներից պաշտպանվելու լավագույն միջոցը հուսալի հակավիրուսային ծրագիր տեղադրելն է։
Չարագործները կամ հատուկ ստեղծում են վնասաբեր կայքեր կամ կոտրում են լեգիտիմ ռեսուրսները ու ներմուծում տարբեր նշանակության վնասաբեր սկրիպտեր և ծրագրեր` կրիպտոարժույթի գաղտնի մայներներ, անձնական և բանկային տվյալները հասանելի դարձնելու ծրագրեր։
Ֆիշինգ
Եվս մեկ վիրտուալ սպառնալիք է ֆիշինգը, որը ինտերնետային խարդախության տեսակ է, որի նպատակն է հասանելիություն ստանալ օգտատերերի գաղտնի տվյալների նկատմամբ` լոգին, գաղտնաբառ։
Օգտատերերի փողերին տիրանալու համար ֆիշերները փորձում ստանալ օգտատերերի գաղտնի տվյալները։ Այդ իսկ պատճառով չարժե արձագանքել կասկածելի առաջարկներին և անցնել էլեկտրոնային նամակներում, սոցիալական ցանցերում, մեսենջերներով ստացվող կեղծ հղումներով` տրամադրելով գաղտնի տվյալներն անհայտ մարդկանց։
Օրինակ պատրաստվելով գնում կատարել ինտերնետում` դուք անշուշտ պատկերացում ունեք ապրանքի գնի մասին, քանի որ ուսումնասիրել եք տարբեր կայքեր և հետևաբար հասկանում եք, որ այդ ապրանքը չի կարող այդքան էժան լինել։ Չարժե գայթակղվել գումար տնտեսելու ցանկությամբ, պետք է անպայման ստուգել հղումները, որոնցով ձեզ առաջարկում են անցնել և մուտքագրել պլաստիկ քարտի տվյալները։
Վնասաբեր ֆինանսական ծրագրեր
Բացի վերը նշվածից, կան նաև համակարգչային ֆինանսական սպառնալիքներ։ Կիբերհանցագործները դեպի օգտատերերի բանկային ռեկվիզիտներ և փողեր ճանապարհ են հարթում բանկերի, համացանցային խանութների և վճարային համակարգերի կեղծ վեբ էջեր ստեղծելու, ինչպես նաև սպամի, ֆիշինգի և ստեղնաշարային լրտես ծրագրերի միջոցով։
Նրանց հիմնական նպատակն է օգտատերերին դրդել, որ նրանք տնային և կորպորատիվ համակարգիչներ ներբեռնեն բանկային տրոյական ծրագրեր, որոնք չարագործներին են ուղարկում բանկային քարտերի և վճարային ռեկվիզիտների մասին տեղեկատվությունը։
Հայաստանում օգտատերերի 0,5%-ը 2019-ի երկրորդ եռամսյակում բախվել է ֆինանսական համակարգչային սպառնալիքների այն դեպքում, երբ Վրաստանում և Ադրբեջանում նման գրոհների է ենթարկվել օգտատերերի 0,7-ական տոկոսը, սակայն, ամեն դեպքում, իրավիճակը ստիպում է զգոն լինել։
Խնդիրն այն է որ Հայաստանի օգտատերերի նույնպես 0,5%-ը 2019-ի առաջին եռամսյակում բախվել է իրենց համակարգիչներում այն վնասաբեր ծրագրային ապահովման (ԾԱ) գործարկման փորձերին, որը նախատեսված է բանկային հաշիվներին առցանց հասանելիության միջոցով փող գողանալու համար։
Փորձագետները համարում են, որ տրոյական ծրագրերից լավագույն պաշտպանությունն է էլեկտրոնային փոստով, սոցիալական ցանցերով կամ մեսենջերներով անծանոթների ուղարկած կցված ֆայլերը (նիշք) չբացելը և վեբ կայքերից ներբեռնված ծրագրերը չգործարկելը, եթե օգտատերը 100%-ով վստահ չէ ֆայլերի աղբյուրի նկատմամբ։
Հարկավոր է մշտապես թարմացնել ծրագրային ապահովումը. ցանցահեններն օգտագործում են ծրագրերի պաշտպանական համակարգերի հայտնի սողանցքները և դրանցով համակարգիչ են ուղարկում տրոյական ծրագրեր։
Լիարժեք պաշտպանվելու համար հարկավոր է տեղադրել հակավիրուսային ծրագրային ապահովում կամ տրոյական ծրագրերը հեռացնող ուտիլիտ։
Այդ ԾԱ-ն, կանոնավոր կերպով նորացնելու պայմանի կատարման դեպքում, սքանավորում է համակարգը տրոյացիների հայտնաբերման համար և ավտոմատ կերպով ստուգում ցանկացած ծրագիր կամ գործարկվող ֆայլ։
Այնպես ոչ մի զլացեք, հատկացրեք մի քանի րոպե ձեր համակարգիչն ու հեռախոսը պաշտպանելու համար։ Դա կտնտեսի ոչ միայն ձեր ժամանակը, այլ նաև գումարը։
Նյութը պատրաստվել է ԱՄԻ «Նովոստի–Արմենիա»–ի և ՀՀ կենտրոնական բանկի Սպառողների շահերի պաշտպանության և ֆինանսական կրթման կենտրոնի (www.abcfinance.am) «Ֆինանսական գրագիտություն» համատեղ նախագծի շրջանակում: -0-
