ԵՐԵՎԱՆ, 30 հունիսի./Նովոստի–Արմենիա/. Դեռևս միջնադարից բժիշկների կողմից ուսումնասիրված պարբերական հիվանդությունը կամ ընտանեկան միջերկրածովյան տենդը մինչև հիմա դեռ շատ հարցերի տեղիք է տալիս։ Նման իրավիճակը հանգեցրել է տարբեր առասպելների հայկական հասարակության շրջանում։ Այսպես, որոշ մարդիկ կարծում են, թե այս հիվանդությունը վարակիչ է և մահացու, մյուսների կարծիքով, այն կարող է անցնել ժամանակի ընթացքում և կարիք չկա դիմել բժշկի։ Կան նաև մարդիկ, ովքեր վստահ են, որ եթե հիվանդությունն անվանում են «երևանյան» կամ «հայկական», ապա առողջանալու համար պարզապես պետք է դուրս գալ երկրից։ «Պարբերական հիվանդություն» հատուկ նախագծի շրջանակում «Նովոստի–Արմենիա» գործակալությունը կպատասխանի այս հարցերին և կպատմի ժառանգականության և շրջակա միջավայրի դերի մասին այս «առեղծվածային» հիվանդության զարգացման և ընթացքի հարցում։
Պարբերական հիվանդության մասին
Առաջին հերթին պետք է պարզել, թե ինչ է պարբերական հիվանդությունը։ Պարբերական հիվանդությունը կամ ընտանեկան միջերկրածովյան տենդը` FMF–ը, գենետիկ հիվանդություն է, որը փոխանցվում է բացառապես ժառանգաբար։ Պացիենտներն ունենում են պարբերական տենդ, որն ուղեկցվում է ցավերով որովայնի կամ կրծքավանդակի շրջանում կամ հոդացավերով և հոդերի այտուցով։ Պարբերական հիվանդությունը քրոնիկ հիվանդություն է, որը դրսևորվում է կյանքի ամբողջ ընթացքում` մեծ կամ փոքր ինտենսիվությամբ։ Ավելի հաճախ հիվանդությունը դրսևորվում է այն մարդկանց մոտ, որոնց նախնիները բնակվել են Միջերկրական ծովի ափին և Մերձավոր Արևելքում, մասնավորապես` հրեաները (հատկապես սեֆարդները), հայերը, արաբներն ու թուրքերը։
Պարբերական հիվանդությունը գենետիկ հիվանդություն է
Գիտականորեն ապացուցված է, որ պարբերական հիվանդությունը գենետիկ հիվանդություն է։ Դրա համար պատասխանատու է MEFV գենը։ Հենց նա է ազդում սպիտակուցի վրա, որը պատասխանատու է բորբոքային պրոցեսների դեմ օրգանիզմի պայքարի համար։ Եթե այդ գենը ենթարկվում է մուտացիայի, ապա նման կարգավորում տեղի չի ունենում, և պացիենտներն ունենում են տենդի նոպաներ։ Բժիշկները կարծում են, որ պարբերական հիվանդությունը ժառանգվում է հիմնականում որպես աուտոսոմնո–ռեցեսիվ հիվանդություն։ Դա նշանակում է, որ երեխան պետք է ժառանգի միևնույն գենի երկու փոխված օրինակները (մեկական փոխված օրինակ ամեն ծնողից), և միայն այս դեպքում նա կհիվանդանա։
Եթե երեխան ժառանգում է միայն մեկ փոխված օրինակ և մեկ նորմալ, ապա ճնշող մեծամասնության դեպքում նա կլինի առողջ։ Այսպիսով, որպեսզի հիվանդությունը լինի վառ արտահայտված, ծնողներից երկուսն էլ պետք է լինեն մուտացիայի ենթարկված գենի կրողներ։ Եթե հիվանդները մեծ ընտանիքի անդամներ են, ապա ամենայն հավանականությամբ հիվանդությունը կփոխանցվի եղբորը, հորեղբոր կամ քեռու տղային, հորեղբորը, քեռուն կամ հեռավոր ազգականին։ Սակայն ոչ մեծ տոկոսի դեպքում, եթե ծնողներից մեկն ունի FMF, իսկ մյուսը մուտացիայի ենթարկված գենի կրող է, ապա 50%-ի դեպքում նրանց երեխան կժառանգի պարբերական հիվանդությունը։ Քիչ թվով պացիենտների մոտ գենի մեկ կամ նույնիսկ երկու օրինակները նորմալ են։
Պարբերական հիվանդությունը վարակիչ չէ
Բժիշկներին հաճախ հարց են տալիս` արդյոք կարելի՞ է վարակվել պարբերական հիվանդությամբ։ Արդեն հաստատված է, որ պարբերական հիվանդությունը ոչ ինֆեկցիոն բնույթի է և որևէ կերպ չի կարող փոխանցվել մարդուց մարդու կոնտակտի դեպքում, այսինքն այն վարակիչ չէ։
Կլիմայի ազդեցությունը
Հիվանդությունը սեզոնային չէ, բայց սրացումները փոքր ինչ կապված են կլիմայից։ Արդեն անվանումը` «ընտանեկան միջերկրածովյան տենդ», ենթադրում է որոշակի աշխարհագրական առանձնահատկություն։ Հայաստանի տարածքում հիվանդությունը տարածված է ոչ հավասարաչափ։ Օրինակ, ամենաշատ դեպքերը գրանցվում են Սևանի շրջանում, որտեղ կան առանձնահատուկ կլաստերներ (գենետիկ գործոնների և շրջակա միջավայրի գործոնների համադրություն)։ Կա կարծիք, որ Հայաստանից տեղափոխվելուց հետո պարբերական հիվանդության ախտանիշերը թուլանում են; Որոշ դեպքերում այդպես է, սակայն պետք է հիշել, որ պարբերական հիվանդությունն անբուժելի է և երկրից տեղափոխվելը չի կարող օգնել։
Կենսակերպի ազդեցությունը
Պարբերական հիվանդության նոպաներ կարող են առաջանալ սթրեսի, այլ հիվանդությունների, ոչ առողջարար սննդի, մասնավորապես, կծու և յուղոտ ուտելիքի պատճառով։ Պետք է հիշել, որ հիվանդությունն առաջին հերթին ազդում է աղեստամոքսային տրակտի վրա։ Պետք է հետևել նաև այլ օրգանների վիճակին, խուսափել ավելորդություններից` այլ հիվանդությունների զարգացումը կանխելու համար։ Պետք է նաև հիշել, որ կոլխիցինով բուժման դեպքում կան այլ դեղամիջոցների ընդունման սահմանափակումներ։ Դեղերի փոխազդեցությունը կարող է հանգեցնել անցանկալի հետևանքների, այդ պատճառով անհրաժեշտ է բժշկական խորհրդատվություն։
Բժիշկների կարծիքով, հիվանդությունը չի ազդում մարդու կյանքի որակի վրա և չի առաջացնում սահմանափակումներ մասնագիտության ընտրության հարցում։ Բայց ընտրելով օրինակ զինվորական մասնագիտություն` պետք է հիշել, որ կոլխիցինի ընդունման ֆոնին անգամ ամենալավ արդյունքների դեպքում ոչ ոք չի կարող երաշխավորել, որ նոպաները չեն սկսվի էքստրեմալ իրավիճակներում։
Պարբերական հիվանդությունը դատավճիռ չէ
Եվ ամենագլխավորը` պետք է իմանալ, որ պարբերական հիվանդության ժամանակին արված ախտորոշումն ու ճիշտ բուժումն օգնում են վերահսկել սրացումներն ու խուսափել մահացու բարդություններից։ Պացիենտները կարող են վարել նորմալ կենսակերպ ու չբախվել անհարմարությունների հետ։
* Օգտագործված լուսանկարներում պատկերված չեն իրական պացիենտներ
